Weźmy pod lupę dwa słowa: „słyszenie” i „słuchanie”. Choć są synonimami, to z punktu widzenia nauki są to dwa rozbieżne pojęcia. Słyszenie jest procesem fizjologicznym, polegającym na odbieraniu dźwięków z otoczenia, natomiast słuchanie to czynność aktywna, której celem jest uzyskanie treści z wcześniej odebranych dźwięków. Zatem słuchanie, w przeciwieństwie do słyszenia, wiąże się z podjęciem pewnego wysiłku, zaangażowaniem i przyjęciem aktywnej postawy.
Spróbujmy odczarować anty-model słuchania, który wygląda następująco: jesteśmy odwróceni od rozmówcy; stoimy lub siedzimy w dużej odległości od siebie; nie mamy kontaktu wzrokowego lub uciekamy spojrzeniem; wykonujemy dekoncentrujące gesty; lekceważymy rozmówcę; wielokrotnie przerywamy wypowiedź; wypowiadamy oceny wobec rozmówcy; manipulujemy fragmentami treści; nie używamy parafrazy; mówimy non-stop; nie stosujemy ciszy.
Jak zatem uważnie słuchać, aby usłyszeć odbiorcę, nie popełniając powyższych błędów?
Poniżej znajdziecie kilka technik, które pomogą usprawnić komunikacje.
Skup się na rozmówcy
Warto zadbać o miejsce spotkania, aby w pobliżu nie było rozpraszaczy. Istnieją trzy poziomy słuchania odbiorcy. Na pierwszym poziomie jeszcze słyszymy szmery swoich myśli. Reflektor świadomości wówczas skierowany jest na siebie i komunikat „ja”- czyli słuchając rozmówcy, szukamy w głowie podobnej sytuacji, która wydarzyła się nam, a następnie skupiamy się na poszukiwaniu w głowie analogicznej sytuacji i nie możemy się doczekać, aż rozmówca skończy wypowiedź, aby opowiedzieć swoją historię, przez co finalnie wyłączamy się totalnie z aktywnego słuchania. Na drugim zapominamy o sobie, mamy tzw. „cisze wewnętrzną” i skupiamy się na 100% na treści polemisty. Dzięki temu możemy wychwycić przykładowo mikro ruchy gałek ocznych lub inne znaki niewerbalne, które również niosą nam komunikaty. Zauważ, w jaki sposób osoba, z którą rozmawiasz gestykuluje, jaką przyjmuje postawę. Trzeci poziom, to słuchanie globalne, gdzie jesteście w centrum pola, które zawiera tylko nasycone komunikacją środowisko – to taki wyższy poziom wtajemniczenia.
Zrelaksuj się i przyjmij właściwą postawę
Jak niewerbalnie okazać zainteresowanie dyskutantowi? Na początku usiądź wygodnie i postaraj się zrelaksować. Rozluźnij mięśnie, weź głęboki oddech, rozluźnij twarz, szczególnie czoło, które często układamy w napięty grymas. Zwróć się w stronę rozmówcy i przyjmij otwartą postawę – nie krzyżuj rąk i nóg. Przy dłuższej konwersacji warto pamiętać o głębokim oddechu, aby zrobić miejsce w głowie „na więcej treści”. Ciekawy moment następuje, gdy wytworzy się przestrzeń aktywnego słuchania. Wówczas obie osoby siadają podświadomie w bardzo podobnej pozycji.
Utrzymuj kontakt wzrokowy
Jak utrzymywać kontakt wzrokowy? Wyobraź sobie trójkąt, którego wierzchołkami są oczy i nos. Skoncentrowanie wzroku na tej wyobrażonej figurze pozwoli Ci okazać rozmówcy zainteresowanie i uniknąć kłopotliwego patrzenia w oczy, które wywołuje dyskomfort. Patrz na osobę, z którą rozmawiasz. Postaraj się, żeby spojrzenie było łagodne i naturalne. Za wszelką cenę unikaj uporczywego wpatrywania się.
Nie przerywaj
Jak właściwie słuchać bez przerywania? To najtrudniejszy etap rozmowy. Bądź cierpliwy i pozwól mówić rozmówcy, tak długo, aż skończy. Nie krytykuj, nie osądzaj i nie przerywaj rozmówcy, nawet wtedy, gdy nie zgadasz się z jego poglądami. Obserwacja i słuchanie bez osądu jest najwyższą formą inteligencji, a przerywanie wypowiedzi jest niekulturalne i zaburza proces komunikacji. Wchodzenie w słowo może również skutecznie zniechęcić rozmówcę do dalszej konwersacji i do Ciebie, jak i niszczy jej naturalny bieg, sprawia, że rozmówca zmuszony jest podświadomie do walki, by móc dojść do słowa i traci zaufanie do rozmówcy. To sprawia, że rozmowa nie jest rozmową, tylko próbą sił. Pamiętajmy, że dodatki słowne typu „To ciekawe!”, "Naprawdę?", „Powiedz mi coś więcej na ten temat” - nie zaliczają się do przerywania, choć są przerywnikami.
Bądź szczerze zainteresowany: zadawaj pytania oraz parafrazuj
Zadawanie pytań to sposób na okazywania zaciekawienia tym, co mówi rozmówca. Jak właściwie zadawać pytania? Przede wszystkim unikaj pytań zamkniętych, które nie pozostawiają przestrzeni na wyrażenie szczerej opinii, a zadawaj pytania otwarte, zaczynające się od zaimka pytajnego: „kto?", „co?", „gdzie?", jak?", „kiedy?", czy „z jakiego powodu?”. Szczere zainteresowanie rozmową jest nie tylko najcenniejszym komplementem dla rozmówcy, ale także wyrazem Twojej otwartości na innych ludzi, życzliwości oraz dobrego taktu.
Dodatkowo, za pomocą parafrazy możemy sprawdzić, czy adekwatnie odczytaliśmy intencje naszego rozmówcy, szczególnie jeżeli nie mamy w tej kwestii pewności. Technika ta polega na powtórzeniu własnymi słowami tego, co usłyszeliśmy od rozmówcy, np.: „Jeśli dobrze Cię rozumiem, to…”, „Czyli chodzi o to, że…?”
Cisza
Jest jeszcze jedna cenna praktyka aktywnego słuchania – cisza. Sporym wyzwaniem jest zastosowanie nieskrępowanej ciszy po wysłuchaniu danej wypowiedzi. Ta cisza to przestrzeń na przemyślenie, przeprocesowanie i zintegrowanie usłyszanych informacji. Nie mamy obowiązku na jednym wdechu odnosić się do usłyszanej treści. Rozmówca, który potrzebuje chwili bezgłosu, aby przemyśleć temat, będzie czuł się doceniony, kiedy pozwolimy mu się chwilę skoncentrować na odpowiedzi.
Podsumowując, posiadanie umiejętności aktywnego słuchania uczy nas lepiej wyrażać siebie, swoje myśli, a także pomoże rozpoznać, kiedy mamy do czynienia z drugim aktywnym słuchaczem. Rozmowę z taką osobą zawsze prowadzi się na wyższym poziomie. Słuchaj więc innych i ciesz się tym, że Ci ufają i chcą dzielić się z Tobą swoimi przemyśleniami.